Uit het veld horen we dat veel voorscholen worstelen met de diversiteit en inclusiviteit van hun voorschoollessen en lokaal. Daarom organiseerden we een Mocca meetup over dit onderwerp voor voorscholen en culturele instellingen. Te gast waren Dr. Bodine Romijn, expert diversiteit en inclusie in de kinderopvang en Mylo Freeman, auteur en illustrator van 70 diverse kinderboeken waaronder Prinses Arabella. We delen de opbrengsten uit de presentatie van dr. Bodine Romijn en de uitwisseling graag in deze blog met je (of ga direct naar de tips). De presentatie van dr. Bodine Romijn bekijk je hier. Die van Mylo Freeman hier.
Uit onderzoek blijkt dat de kinderopvang in Nederland vrij laag scoort op het besteden van aandacht aan diversiteit en inclusie. Tegelijkertijd is dit wel een vereiste van de gemeente Amsterdam. In haar verhelderende presentie gaf Dr. Bodine Romijn veel tips en legde uit waarom het nodig is inclusiviteit en diversiteit de voorscholen in te brengen.
Om tot inclusie te komen op je groep, heb je vier stappen nodig:
Stap 1: Diversiteit erkennen
Stap 2: Diversiteit waarderen
Stap 3: Diversiteit accepteren
Stap 4: Inclusie als welbevinden
Gelijkheid versus gelijkwaardigheid
We behandelen iedereen gelijk, deze zin staat in veel visies van voorscholen en scholen. Kleurenblindheid is het dominante perspectief en dat is problematisch voor inclusie. Het ontkent namelijk de verschillen tussen kinderen en daarmee dat kinderen niet allemaal hetzelfde nodig hebben. Oftewel het verschil tussen gelijkheid en gelijkwaardigheid. “Bij gelijkheid (equality) geef je gelijke support en krijgt iedereen hetzelfde. Bij gelijkwaardigheid (equity) investeer je ongelijk voor een gelijke uitkomst. En dat is nodig, zoals onderstaande tekening laat zien. Dat het korte kind twee dozen nodig heeft is helder, maar in de praktijk gebeurt dit totaal niet.
Taal, materialen en activiteiten
Volgens een groot Europees onderzoek zijn vooral taal en een veilige en herkenbare leeromgeving essentieel voor meer inclusie. Hoewel wetenschappelijk ontkracht, denken vele pedagogisch medewerkers nog steeds dat de thuistaal een risico is voor een goede beheersing van het Nederlands. Ook het argument ‘We kunnen niet verwachten dat pedagogisch medewerkers 20 talen spreken’ leeft. Maar twee of drie woordjes van de taal van een kind leren helpt al.
Ook materialen zijn niet divers genoeg. We vragen vaak aan kinderen om zichzelf of dierbaren uit te beelden. Peuter spelen in rollenspellen ook graag echte situaties na. Heeft elk kind de materialen die daarbij horen? Tot slot kunnen we ook de gebruiken, feestdagen en het eten van andere culturen vieren. Hier leren peuters diversiteit en inclusie mee erkennen, waarderen en accepteren.
Praktische tips van dr. Bodine Romijn
| Leer een paar woordjes van de taal van het kind, bijvoorbeeld smakelijk eten, hallo en dankjewel. |
| Hang een bord op met woorden uit diverse talen. |
| Schaf kinderboeken in diverse talen aan. |
| Kijk naar de diversiteit in professionals, intern of extern. Als alle pedagogisch medewerkers vrouwen zijn, vraag dan een mannelijke externe muziek- of dansdocent. |
| Zorg voor diversiteit en inclusie in gender, huidskleur, leeftijd, validiteit, maar ook in gezinssamenstelling in de boeken, verhalen en instructiematerialen. |
| Kies voor boeken waarin kinderen met een donkere huidskleur of Aziatische kinderen ook de helden in het verhaal zijn en niet alleen figuranten. In het boek Ada dapper wetenschapper is Ada een held zonder dat het over haar kleur gaat. Let op: prentenboeken met dieren in de hoofdrol zijn niet per definitie neutraal. In Nijntje bakt oma koekjes en is opa bezig met de gereedschapskist. |
| Vergeet ook niet de kinderboeken die wel expliciet praten over het waarderen en accepteren van diversiteit zoals Ogen die schitteren in de hoekjes. |
| Denk na over de verhalen die je voorleest. Wat betekenen de woorden die daarin staan voor kinderen? Voor de een betekent reizen naar de camping gaan, voor de ander op familiebezoek naar Marokko en voor een derde betekent het de reis als vluchteling naar Nederland. |
| Wees je bewust van de gebruiken in de verhalen. In Ik ga op berenjacht gaat de hele familie op pad naar het bos, wordt vies in de modder en ligt daarna met de hele familie met schoenen aan in een bed inclusief de hond. Veel kinderen kunnen zich in die handelingen niet herkennen.” |
| Schaf potloden, krijtjes en papier in alle huidskleuren aan. |
| Vraag ouders om spullen te doneren die ze niet meer nodig hebben die kinderen herkennen. Een Marokkaans theepotje, Turks matje etc. |
| Zorg voor diversiteit in poppen en poppetjes (zoals Duplo). |
| Decoreer je klaslokaal met aandacht voor de achtergrond van kinderen en met symbolen die kinderen herkennen vanuit huis. Versier bijvoorbeeld niet alleen met kerst maar ook voor Chinees nieuwjaar of het Suikerfeest. Roep hiervoor de hulp van ouders in voor inspiratie en uitvoering. |
| Hang foto’s van de ouders en de gezinnen op een zichtbare plek. |
Extra tips uit de uitwisseling met de deelnemers
| Er zijn weinig inclusieve puzzels. Ga met een paar goede foto’s naar bijv. de HEMA en laat daar fotopuzzels van printen. |
| Zorg voor een goede spiegel, zodat de leerlingen zichzelf goed kunnen bekijken. |
| Breng inclusieve muziekinstrumenten op de groep. Denk aan een djembé, balafoon of ud. |
| Vraag ouders bij de intake naast een setje reservekleding ook om een kinderboek de eigen taal. Ouders kunnen die boekjes ook voorlezen bij inloop. |
| Bekijk elke lunch de inhoud van een andere broodtrommel met de groep en laat het kind erover vertellen. De een heeft een bamisoep, de ander couscous, etc. Gebruk hiervoor actief kijken en luisteren. |
| Zorg voor een stoommandje, eetstokjes en bijv. een hoofddoek in de speelhoek. |
| De boekenlijsten van terugkerende thema’s uit verschillende methodes zijn totaal niet inclusief. Maak hier zelf boekenlijsten lijsten voor. |
| Koop van populaire boeken zoals bijvoorbeeld Rupsje Nooitgenoeg meerdere vertalingen. Ouders kunnen die ook voorlezen tijdens de inloop. En je kan ze vergelijken, bij een vertaling in het Hebreeuws lees je bijvoorbeeld, voor ons begrip, van achter naar voren en van rechts naar links. |
| Haal pleisters in alle huidskleuren of zonder huiskleuren. |
| Laat peuters kennis maken met muziek uit allerlei culturen. Peuters horen al heel goed het verschil in ritmes. Maak playlists aan voor tijdens het eetmoment (met smakelijk eten liedjes in verschillende talen) of voor tijdens het vrije spelen. |
| Als je foto’s van de peuters en hun gezin op wil hangen, vraag om een gezinsfoto, niet om een familiefoto. Ouders denken soms dat de hele familie in het buitenland er ook op moet en dan duurt het heel lang voordat ze de foto inleveren. |
| Als ouders geen foto’s willen inleveren kan je ook voorstellen om de foto niet op te hangen, maar alleen in een fotoboek te plakken. Als dat ook niet lukt dan kan je samen met de peuter een tekening maken van het gezin. |
Download de poster van de inclusieve klas
Meer tips van dr. Romijn zijn te vinden op de poster van de inclusieve klas. Deelnemers kregen hem, maar iedereen kan hem hier ook downloaden.
Tweewekelijkseblog Bodine Romijn
Bodine Romijn schrijft een tweewekelijks blog Earlyyearsblog dat je hier kunt lezen.
Dit blog vertaalt wetenschappelijk inzichten naar de praktijk voor PMs, leerkrachten, VE-coaches, managers en zorgcoördinatoren die werken met kinderen van 0-6. Het onderwerp diversiteit (in de brede zin van het woord) staat centraal binnen de blog.
Professor Erik Scherder: je kan niet vroeg genoeg beginnen
In deze video legt Professor Erik Scherder dat cultuureducatie heel stimulerend is voor de ontwikkeling van het jonge kinderbrein.