In tegenstelling tot een havo- of vwo-leerling is een 16-jarige mbo-student ‘klaar’ met het verplichte kunst- en cultuuronderwijs. Steeds meer docenten willen ook mbo-studenten een brede vorming bieden, maar een kunstvak als CKV bestaat niet op de meeste mbo’s. Het koppelen van kunst aan de andere vakken biedt uitkomst. Vaak denkt men dan aan een koppeling met burgerschap, maar ook praktijkvakken, Nederlands, maatschappijleer, Engels, wiskunde of andere vakken lenen zich uitstekend tot vakoverstijgend leren. Tijdens de Mocca Meetup Vakoverstijgend cultuuronderwijs in het mbo vertellen Gino van Weenen, Judith Vorwerk en Felicitas Lenz van 100% hedendaags en Koen Vos van het practoraat Mbo als werkplaats voor brede vorming verbonden aan ROC De Friese Poort, hoe zij dit aanpakken.
Koen Vos van het practoraat Mbo als werkplaats voor brede vorming
Persoonsvorming in het mbo
Koen Vos van het practoraat mbo als brede vorming, vindt het belangrijk dat ook mbo-studenten in aanraking komen met kunst en cultuureducatie en aan persoonsvorming doen. “Voor veel mbo’ers gaat de opleiding vooral over kennen en kunnen. Maar het zou ook moeten gaan over iemand zijn of iemand worden.” Daarom koppelt Koen, waar hij maar kan, kunst in de openbare ruimte aan de vakopleidingen van ROC Friese Poort.
Techniekstudenten en theater
Koen probeert de studenten op een ludieke manier anders naar kunst te laten kijken. Hij kiest voor visionaire kunstenaars en kunstwerken die tot nadenken aanzetten. Experimenteren staat centraal. Door slim te koppelen maakt hij ook studenten die geen creatieve opleiding doen warm voor kunst. Zo liet hij studenten techniek een maaimachine uit elkaar halen en aan draden ophangen. Hun live ‘blow-up’ werd het decor van een theatervoorstelling. Het gevoel onderdeel te zijn van een groter project, laat de studenten zien dat zij van essentieel belang zijn.
Agrarische studenten en poëzie
“Het gaat over vakoverstijgend denken en over koppelen en matchen.” Koen neemt ons mee in schrijvers die een dag optrekken met boeren in opleiding en poëzie schrijven over hun leven. ‘ Ik dacht dat ik niet van poëzie hield, maar dit gaat over mij, aldus een jonge boer. Ook tractors kunnen kunst worden. In een ander project ontwierpen techniekstudenten een complex spuitend water decor voor een theatervoorstelling. Glimmend van trots zagen ze hoe hun uitvinding tijdens de opvoering de show stal.
Studenten Botenbouw en Het Fries Museum
Als ontroerend voorbeeld noemt Koen een project waarbij studenten die opgeleid worden tot botenbouwers gekoppeld werden aan Het Fries Museum. De studenten bouwden aan de hand van gevonden tekeningen een Vikingschip dat vervolgens tentoongesteld werd in het museum. Na de tentoonstelling is de boot, op verzoek van de studenten, ingezet voor vaartochten met langdurig zieke kinderen. Een andere mbo-opleiding heeft voor de kinderen Viking kostuums gemaakt voor een complete ervaring. Koen “Hier zie je hoe onderwijs op zijn best, via kunst en cultuur het menselijke aspect blootleggen.” Ze leren het vak (het kwalificeren) – en ontdekken wie ze zijn (het socialiseren).
Niet alleen opleiden voor een diploma maar voor het leven
Koen ervaart dat mbo’ers in eerste instantie vaak vragen wat heb ik hieraan? Koen: Neem mbo’ers actief mee. Laat zien dat het raakt aan wie ze zijn. Dat het wel over hen gaat. Het belangrijkste aan kunst- en cultuureducatie is dat we de studenten zien, naast hen staan en niet voor hen bepalen. We leiden op voor het leven en niet enkel voor het behalen van een diploma.”
100% Hedendaags: Gino van Weenen, Judith Vorwerk en Felicitas Lenz
Inzoomen op de belevingswereld en taal van mbo-studenten
100 procent hedendaags is een samenwerking tussen drie culturele instellingen: TENT (beeldende kunst), MAMA (jonge generatie kunstenmakers) en Kunstinstituut Melly (hedendaagse kunst). Binnen dit project werken ze sinds drie jaar samen met het Rotterdamse mbo waarvoor ze blijvende, interactieve workshops organiseren. Hierbij staan de mening, energie en behoefte van de leerlingen centraal. Een voordeel van het in gesprek gaan met leerlingen is dat je automatisch inzoomt op hun belevingswereld, taalgebruik en wereldvisie.
Werken met rolmodellen uit het mbo
De workshops kunnen plaatsvinden bij elk van de drie instellingen die wisselende tentoonstellingen bieden. Een workshop bestaat uit een interactieve rondleiding door een art mediator en een opdracht. Mediators (recent afgestudeerde mbo-studenten) gaan actief het gesprek met de studenten aan. Ze proberen de verbinding te zoeken tussen de student en de kunstwerken. Daarna gaan de studenten aan de slag met een associatieve denkopdracht waarbij ze de connectie met hun vak zoeken.
Associatieve denk- en doe-opdrachten beeldende kunst
Guido: “Horecastudenten vragen we bijvoorbeeld welk gerecht ze zouden maken als ze kijken naar een schilderij. Een student die een opleiding tot geluidstechnicus volgt, vragen we eerder welke soundtrack ze bij het schilderij vinden passen. Of we sluiten aan bij een algemeen vak zoals Nederlands door ze bijvoorbeeld te vragen een klein gedicht te maken aan de hand van een aantal woorden die in een envelop zitten. Met associatief kijken en denken kunnen we eigenlijk een koppeling maken met elk vak.“
Co-creatie met scholen en studenten
Het project werd ontwikkeld in een co-creatie van ex-mbo studenten, docenten, beleidsmakers, art mediators en projectleiders en vanuit de vragen:
• Wat leeft er onder studenten?
• Huidig aanbod vanuit het onderwijs?
• Waar hebben studenten en docenten behoefte aan?
• Wat kunnen wij betekenen?
• En wat kunnen wij leren?
Daar kwam uit voort dat succesvolle cultuureducatie in het mbo:
• Aansluit bij de belevingswereld van de studenten
• In een zo veilig mogelijke ruimte plaatsvindt
• Gebruik maakt van eigentijdse materialen
• Het nut voor studenten inzichtelijk maakt: ‘Wat heb ik er eigenlijk aan’ is een vraag die door de praktijkgerichte student veel gevraagd wordt.
Scholen bereiken
Om docenten te bereiken stuurt 100% Hedendaags flyers rond, organiseert gratis kennismakingsworkshops, masterclasses en speeddates voor docenten en het aanbod staat op het CJP-platform.
Uitwisseling
Jillis Slingerland, interne cultuurcoördinator van het ROC van Amsterdam schuift aan voor de uitwisseling met gesprekspanel. Hij ziet het als zijn persoonlijke missie om mbo-leerlingen via ingebed kunst- en cultuuronderwijs in aanraking te laten komen met kunst en cultuur. Uit deze uitwisseling kwamen de volgende tips voort:
Tip: Haak aan bij de visie of koers van een school
Gino: “Zoek uit wat de koers of de visie van een school is. Wat kan kunst en cultuuronderwijs hieraan toevoegen? Vind dat haakje en sluit hierop aan.”
Tip: Alle vakken kunnen aan kunst gekoppeld worden – denk breed
Jilles: “Het mbo bestaat uit veel verschillende eilandjes. Daardoor is het lastig te bedenken waar welke vormen van kunst en cultuuronderwijs thuishoren. Nu wordt kunst en cultuur vooral gekoppeld aan burgerschap. Dat is te krap gedacht en een gemiste kans. Het past in alle vakken.
Denk verder dan de creatieve opleidingen
Koen: Bedenk waar je de mbo’er kan onderbrengen. Denk verder dan de creatieve opleidingen – elke mbo’er verdient de verwondering van kunst en cultuur en het prikkelen van creatief denken: technische opleidingen, maritieme opleidingen, zorgopleidingen, horecaopleidingen enzovoort. Bedenk korte projecten waarin je creativiteit koppelt aan deze opleidingen.
Bedenk een flexibel project dat makkelijk op maat te maken is
Gino: Bedenk een project dat makkelijk aan te passen is. Onze workshops werken voor alle opleidingen. We kunnen ze makkelijk op maat maken door aan een paar knoppen te draaien. Denk samen met de opleidingen en docenten na over wat aansluit bij de studenten en sluit geen vakken uit.
Ook Mocca Meetup bijwonen?
Wil je ook Mocca meetups bijwonen? Meld je aan voor de nieuwsbrief, dan ontvang je de uitnodigingen vanzelf in je inbox.
Museum Het Schip
De meetup vond plaats in Museum Het Schip waar we de middag begonnen met een korte rondleiding over de opkomst van de sociale woningbouw en de rol die de Amsterdamse School hierin speelde.
