Kunst en techniek in het (v)so

Na twee jaar online kwam de speciaal onderwijs scholen en culturele aanbieders in mei weer bij elkaar voor de Mocca so-meetup Kunst en Techniek in De Waag. Speciaal onderwijs adviseurs Fleur de Kort en Marije de Vries van Mocca openen de middag met het nieuws voor (v)so en een oproep. Ga naar het einde van dit artikel om deze direct te lezen.

Jolanda Doornbos: lasser en vakdocent beeldend

Vakdocent Beeldend en Techniek Jolanda Doornbos start de middag met haar zeer persoonlijke verhaal. Als kind van twee verstandelijk beperkte ouders was ze vanaf haar 7^e haar ouders intellectueel voorbij. Hierdoor had zij een moeilijke en onveilige jeugd waarbij veel basisbehoeften ontbraken. De plek waar ze wel met haar vader kon communiceren was in zijn werkplaats. Ondanks zijn beperkingen was haar vader timmerman geworden. Ook bleek dat hij prachtige werktekeningen kon maken. De passie en successen van haar vader motiveerden haar als volwassene om beeldende lessen te willen combineren met techniek. Naast een opleiding aan de kunstacademie haalde ze dus ook haal lasdiploma. Sinsdien maakt ze met vso leerlingen allerlei beeldende voorwerpen van metaal, hout en steen en leert ze hen lassen, solderen en zware machines te bedienen.

Wees niet bang voor machines en gereedschap

Ze heeft een koffer met kunstwerken die je met leerlingen kan maken bij zich ter inspiratie. ‘Je hebt er wel wat voor nodig: werkbanken, gereedschap, machines om te solderen, lassen en knippen. Dat zware machines en gevaarlijk gereedschap gebruiken door leerlingen spannend kan zijn ontkent ze niet, ‘maar als je het net als je andere lessen aanpakt met kleine stapjes, duidelijk plaatjes en instructie dan kunnen ze dit’, zegt Jolanda. Ook vraagt het om nogal een investering, maar je hoeft natuurlijk niet in een keer alles aan te schaffen. Begin met gereedschap aan de muur. En wees creatief met het vinden van materialen.’ Zelf gaat Jolanda regelmatig naar een bouwplaats waar de bouwvakkers haar graag restmaterialen meegeven. Ook haalt ze bijvoorbeeld reststenen bij een grafstenenmaker.

Rolmodellen voor een toekomst in de techniek

Jolanda spoort de leerkrachten aan creatief te zijn en vooral te beginnen. ‘Begin klein en breid uit. We hebben enthousiaste rolmodellen nodig die iets steeds opnieuw weer voordoen, want het mislukt zeker. Maar als je dit doet geef je deze leerlingen een kans op een toekomst in de techniek waar ontzettende tekorten zijn en waar ze echt op deze leerlingen zitten te wachten. De meiden en jongens uit het speciaal onderwijs kunnen net als mijn vader hun passie en talent in techniek vinden en hier een toekomst in hebben.’

Contact
Heb je naar aanleiding van de meetup vragen voor Jolanda Doornbos dan kun je haar een e-mail sturen via anjodoornbos@hotmail.com.

Workshop ‘Ontwerp een Kwal’ met Neli van der Sar

Neli van der Sar is docent beeldende vorming op de Alexander Roozendaalschool. Naast de master kunsteducatie aan de AHK besloot ze ook de opleiding arttechLab aan de Breitner Academie te volgen. Sindsdien verbindt ze regelmatig kunst en technologie of kunst en wetenschap in haar lesopdrachten. Daarbij probeert ze aan te sluiten bij de leefwereld van de leerlingen en om de verbinding tussen cultuur, kunst en thema’s betekenisvol te maken voor hen.

Procesgericht

De leertaken zijn afgeleid van de werkwijze van verschillende kunstenaars die werken vanuit wetenschap dan wel technologie. Neli noemt een Studio Drift en Daan Roosegaarde. Haar lessen zijn altijd gebaseerd op onderzoekend leren: ‘ Ik vind vooral het proces belangrijk’ , zegt Neli ‘ Wat gebeurt er hun hoofd’. Daarbij stimuleert ze dat de leerlingen gebruik maken van elkaars kennen en kunnen.

Ontwerp een kwal die beweegt

De workshop tijdens de so meetup bestaat uit een les die ze ook zelf met leerlingen doet. De opdracht: ontwerp een soort kwal die kan bewegen of de illusie van beweging heeft. Gebruik verschillende materialen en technieken. Ze laat voorbeelden zien van klei, of afvalmateriaal en de niet van echt te onderscheiden kwallen van kunstenaar en glasblazer Leopold Blashka. ‘Ik had een leerling die in een handomdraai klaar was met een paar rietjes die hij op hele simpele maar ingenieuze wijze liet bewegen door te blazen.’  

Achtergrond informatie en presenteren

Voordat de leerlingen aan de slag gaan geeft Neli altijd nog wat achtergrondinformatie. ‘Hoeveel informatie je geeft kan je af laten hangen van de groep waar je mee werkt.’ Neli neemt ons kort mee in de biologie van kwallen en de effecten van klimaatverandering en overbevissing op de populaties. Daarna gaan de deelnemers in groepjes aan hun kwallen beginnen. Na 20 minuten is er een verscheidenheid aan resultaten ontstaan. Net als in de klas presenteert iedereen tot groot applaus zijn kwal aan de rest van de groep, en laat zien hoe deze beweegt.

Na afloop van de workshop doet Neli een oproep: Laten we weer vaker bij elkaar komen met het onderwijs. Ik neem graag het voortouw. Heb je daar ook behoefte aan mail me dan via n.vandersar@viertaal.nl

De Waag

Frank Vloet, afzwaaiend educatiemedewerker van de Waag, geeft een korte presentatie over de educatieafdeling en mogelijkheden bij De Waag. Wie meer wil weten kan hier de presentatie dowloaden.  

Kerndoelen Natuur en Techniek en Kunstzinnige oriëntatie

Sinds 2020 is het verplicht wetenschap en techniek aan te bieden, ook in het speciaal (voortgezet) onderwijs. Daarnaast zijn er door Het Ministerie van OCW kerndoelen opgesteld voor ‘Natuur en Techniek’ en voor ‘Kunstzinnige oriëntatie’. Dit zijn streefdoelen die richtlijnen geven en minimum eisen stellen voor het Speciaal Onderwijs. Deze kerndoelen zijn uitgeschreven voor verschillende doelgroepen.

– Sbo
– So, voor normaal/moeilijk lerende leerlingen (nl/ml)
– So, voor zeer moeilijk lerende en meervoudig gehandicapte leerlingen (zml/mg)
– Vso, uitstroomprofiel dagbesteding
– Vso, uitstroomprofiel arbeidsmarktgericht
– Vso uitstroomprofiel vervolgonderwijs
Bekijk de kerndoelen hier.

Nieuws voor speciaal onderwijs

Gelden

• Probeer als school je Vouchergelden op te maken. Er is hard geknokt voor de nodige 3x Vouchergelden voor het speciaal onderwijs. Door Corona kon het moeilijk uitgegeven worden, maar blijft het op de plank liggen dan geef je het signaal dat het niet nodig is. Maak het op!
• Vanuit de Cultuureducatie met Kwaliteit regeling van het Fonds voor Cultuurparticipatie is er 2250 euro beschikbaar voor sbo, so en vso-scholen die een CultuureducatieLab willen opzetten met een culturele aanbieder. Wil je meer weten? Vraag het je Mocca-adviseur.   
• Er is een nieuwe cultuurparticipatie regeling van het FCP voor Cultuureducatie VMBO/VSO/PRO. Aanvragen kan tot maart 2024. Heb je hulp nodig bij je aanvraag of het vinden van een culturele partner? Neem contact op met je Mocca adviseur.  

Nascholingen

PleinC biedt een nascholing voor ervaren cultuurdocenten die in het SO willen gaan werken (start feb of maart 2023). De opzet verandert van 6 bijeenkomsten naar 4 of 4,5 (de contacturen blijven wel hetzelfde maar dan meer afwisselend fysiek en online). Meer informatie.