Onderzoek is sinds kort een belangrijk onderdeel van het vak CKV. Maar wat is onderzoek en hoe maak je zoiets als “onderzoek doen” interessant voor leerlingen op het voortgezet onderwijs? Tijdens de vo meetup worden deze vragen uitvoerig besproken.
Wat is onderzoek? – MAAKworkshop
De meetup begint met een MAAKworkshop, gegeven door Rosa Fontein (medewerker educatie) van Internationaal Theater Amsterdam (ITA). Deze begint met een zoektocht naar een gouden envelop die ergens in de zaal is verstopt. De docenten en medewerkers van culturele instellingen zoeken in tweetallen naar de gouden envelop. Eén van de twee blijft op z’n plek zitten en observeert hoe de ander zoekt. Na elke zoekronde evalueren de deelnemers kort de wijze waarop de ander zocht en welke fysieke of emotionele reactie dit gaf. “In eerste instantie was ik nieuwsgierig. Maar op een gegeven moment raakte ik gefrustreerd. Het vergt doorzettingsvermogen, creatief denken en vindingrijkheid om die gouden envelop te zoeken” zegt één van de deelnemers. Zo komen de karakteristieken van onderzoek doen aan het licht en de hoeveelheid inzet die het vergt om tot een goed resultaat te komen.
De volgende oefening van de workshop is een kennismakingsgesprek van vijf minuten. Het doel: elkaar zo goed mogelijk omschrijven in tien lettergrepen. Deze oefening is vergelijkbaar met een interview dat een leerling voor een onderzoek voor het vak CKV doet en waarbij ze uit een verhaal de essentie van wat er gezegd is leren vastleggen.
De Theater Toolkit
ITA biedt tweedaagse trainingen aan docenten die willen werken met de Theater Toolkit. Als (vak)docent CKV kan je met de leerlingen op onderzoek gaan; hoe komt een scenograaf of geluidsontwerper aan ideeën. De Theater Toolkit is gebaseerd op de werkwijze van de huisregisseur Ivo van Hove en het artistieke team van ITA. Als je meer wilt weten over de toolkit of de tweedaagse training van ITA, klik dan hier of download de pdf: ITA Theater Toolkit meet up docenten MOCCA.
Samen bouwen aan het cultureel bewustzijn van jongeren – Presentatie Emiel Copini
In de vo meetup geeft Emiel Copini een presentatie die in het verlengde ligt van zijn proefschrift ‘Tussen willen en weten. Cultuur, cultuuronderwijs, en de ontwikkeling van metacognitie in de adolescentie’. Emiel werkt als onderzoeker en als VO adviseur, onder andere vanuit Keunstwurk. Hij heeft een structuur en werkwijze ontwikkeld waarmee docenten vakoverstijgend, betekenisvol kunst- en cultuuronderwijs kunnen bouwen in co-creatie met culturele instellingen. Tijdens zijn presentatie bouwt hij voort op de vraag hoe jongeren onderzoek kunnen doen vanuit CKV en hoe je als docent en als educatiemedewerker die onderzoekende houding kunt aanwakkeren. Dit onderzoekend vermogen plaatst hij in het licht van zijn eigen onderzoek naar de ontwikkeling van het cultureel bewustzijn gedurende de adolescentie.
“Als we het over kunst- en cultuuronderwijs hebben, over hoe je dit in het primair en voortgezet onderwijs samen kunt ontwikkelen, dan draait het namelijk om het cultureel bewustzijn van de leerlingen. Het gaat er met name om hoe docenten, makers en educatoren in co-creatie jongeren helpen te reflecteren op zichzelf in de wereld, zowel individueel als in groepsverband; om hoe zij betekenis geven door te beleven, door te verbeelden, door een maatschappelijk positie in te nemen en door te onderzoeken” vertelt Emiel tijdens de meetup.
Wanneer je samen betekenisvol onderwijs ontwikkelt, maak je een doordachte keuze op welke vaardigheden je je richt. Hij benadrukt het belang van het gesprek tussen docenten onderling en dat er hiervoor ontwikkeltijd en experimenteerruimte geboden moet worden. Hoe ingewikkeld het rooster-technisch ook mag zijn, docenten hebben net als leerlingen speel- en ontwikkelruimte nodig om elkaar te bevragen, te experimenteren en om te bedenken hoe het curriculum door de (vak)docenten optimaal kan worden ingevuld. De huidige regeling versterking cultuureducatie vmbo van het FCP , zo merkt hij in de praktijk, kan hiervoor een mooi instrument zijn. Goed cultuuronderwijs vraagt om structurele, duurzame ontwikkeltrajecten. Emiel houdt een pleidooi voor verbinden met oog voor autonomie: co-creatie tussen docenten, maar ook tussen een school en een culturele instelling, betekent niet dat je elkaar vervangt, maar dat je werkelijk open staat voor de expertise van de ander. Samen bouwen aan het cultureel bewustzijn van jongeren, betekent ook echt luisteren naar elkaar.
Wil je meer weten? Het proefschrift van Emiel is te bestellen via e.j.copini@gmail.com, of download hier de pdf versie.
Op weg naar een geslaagde samenwerking – Groepsopdracht
In het derde deel van de meetup delen we de aanwezigen op in kleine groepjes van telkens één culturele aanbieder en een aantal docenten. Aan elke tafel wordt gewerkt aan het maken van een roadmap voor een geslaagde, langdurige samenwerking tussen de school en de culturele partner. Welke stappen moeten in welke volgorde worden genomen? Wat kom je in je samenwerking precies tegen? Welke beren zijn er op de weg? Van welke expertise van elkaar maak je gebruik? En welke voorwaarden stel je voor een goede samenwerking?
In de groepjes wordt allereerst – en uitvoerig – gepraat over de type scholen waar men werkt, welke vakken de docenten geven en wat de culturele aanbieder doet. Hierop volgt het uitwisselen van voorbeelden van eerdere samenwerkingen, voorzien van opmerkingen waarom een project slaagde of juist minder succesvol was. Uit dit gesprek vloeien de wensen en voorwaarden voort waar een nieuwe samenwerking aan zou moeten voldoen. Wat blijkt achteraf: de meeste tijd ging uit naar het uitwisselen van achtergrondinformatie over de type school en het geven van praktijkvoorbeelden.
Tot slot vraagt Ben Hekkema (coördinator cursussen en netwerken MoccaAcademie) tijdens de evaluatie “Wat valt je op tijdens de meetup?”. Eén van de deelnemers antwoordt “Vooral de verschillende manieren van aanpak en hoe ieder op zijn eigen manier te werk gaat.”. Een ander zegt “het inbedden van het cultuuraanbod in de leerlijnen. Daarmee bedoel ik dat het cultuuraanbod aansluit op je vak als docent en onderdeel is van het vaste programma”. Ben Hekkema vat de evaluatie samen door te zeggen dat er grote verscheidenheid is in aanpak. “De één is meer van het meta niveau en weegt rustig af of iets een juiste keuze is. De ander is meer van de directe aanpak en is meer bezig met de praktische kant. Beide zijn natuurlijk belangrijk. Wat mij vooral opvalt is dat iedereen behoefte heeft om elkaar te leren kennen. Iedereen is heel nieuwsgierig en als we één ding willen met dit netwerk is het nieuwsgierigheid stimuleren om elkaars ervaringen te delen.”. En zo eindigt deze vo meetup. Op naar de volgende!
Vragen?
Heb je vragen naar aanleiding van deze vo meetup? Of wil je een vrijblijvend adviesgesprek over cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in Amsterdam? Mail dan Enzo Vredegoor, Adviseur vo-scholen & cultuur, via evredegoord@mocca-amsterdam.nl. Ook voor vragen over toekomstige vo meetups!