De Amsterdamse leerling populatie is hyperdivers. Gelukkig komen er steeds meer cultuureducatie lesprogramma’s bij die een alternatief bieden voor het dominante eurocentrische perspectief. Met de Mocca meetup Culturele diversiteit en cultuureducatie brengt Mocca scholen en inclusieve cultuureducatie-initiatieven samen. Drie organisaties presenteerden op 29 januari 2020 hun projecten bij gastlocatie The Black Archives/Ons Suriname: De Fawaka Ondernemersschool, ROSE Stories en kunstenaarscollectief De Werkelijkheid.
Peggy Brandon, directeur van Mocca stipt bij het welkom in vereniging Ons Suriname de instellingen aan die vandaag niet presenteren maar die ook cultuureducatie-aanbod maken vanuit een breder cultureel perspectief. Nadat Miguel Heilbron de geschiedenis van host The Black Archives deelt, maken we kennis met drie uiteenlopende inspirerende organisaties.
Fawaka Ondernemersschool
“Wie houdt er van chocola?”, vraagt Thiemo Heilbron van de Fawaka Ondernmersschool. Hij houdt een cacaovrucht omhoog. Die is groot, met 20 cm zeker veel groter dan de meeste mensen dachten.
Duurzaam ondernemen met oog voor diversiteit
De Fawaka Ondernemerschool combineert duurzaamheid met ondernemen. “Wij onderzoeken met kinderen bijvoorbeeld de cacaoketen van eerlijke chocola, van plukken tot eindproduct. De kinderen gaan proeven, experimenteren, pitchen, marketing doen en hun product verkopen. De winst gaat naar een zelf gekozen goed doel.”
Kleine ondernemers van begin tot einde
Maar de Fawaka Ondernemersschool werkt niet alleen met chocola. Eerlijke mode, eerlijk voedsel (duurzaam cateren), muziekproductie met aandacht voor een eerlijke boodschap in het liedje en sinds kort de duurzame, diverse, biologische pannenkoekenmarkt voor kleuters met niet alleen de Nederlandse pannenkoek, maar ook roti, tortilla of enjera. Welk duurzaam product ook centraal staat, de kinderen richten hun eigen duurzame onderneming op en lopen alle stappen door die echte ondernemers ook moeten doorlopen voor het oprichten een succesvol bedrijf.
Hulp bij lerarentekort
“Wat een prachtig concept, echt een supergoed initiatief, maar kunnen jullie ook verlichting bieden bij het lerarentekort?”, zegt één van de deelnemers. Thiemo: “ja hoor, dat kan. We kunnen bijvoorbeeld een soort mengvorm realiseren waarbij we leerkrachten trainen en dan zelf komen voor dingen die jullie lastig vinden.”. “Ja, maar hoe betalen we dat?”, vraagt een ander. Ben Hekkema van de MoccaAcademie: “je zou dat kunnen bekostigen vanuit de lumpsum, Vouchergelden, vloa of lerarenontwikkelfondsen.”
Bekijk hier de presentatie van de Fawaka Ondernemersschool
De werkelijkheid – verhalen delen
“Er is moed nodig om te kijken naar diversiteit in het onderwijs”, zegt Senad Alić – artistiek leider van De Werkelijkheid. “Moed om verhalen te delen, familieverhalen die waarde dragen”. De projecten van De Werkelijkheid beginnen altijd met een gesprek en training van de directie. “Voor ons is dat echt een vereiste, want alleen zo kan een cultureel divers programma echt ingebed worden in de scholen.”
Netwerk van kunstenaars uit de hele wereld
“Verhalen zijn de beste verbinders. Verhalen kun je vertellen in theater, muziek, kunst. Voor ons is er niet een vast concept. Wij werken met een divers netwerk van kunstenaars uit de hele wereld. Als we een project op een school doen gaan we eerst kijken welke kunstenaars daar het beste bij passen: muziek, draadkunst, stempels, blokprint? We kiezen voor meerdere kunstworkshops voor de kinderen waarmee ze het verhaal van hun verhaal kunnen vertellen.”
Het hele gezin doet mee
Senad en partner Monique Hoving laten een project zien dat ze recentelijk op de Laterna Magica deden. Kinderen kregen de opdracht iets van huis mee te nemen wat van betekenis is binnen hun gezin. De kinderen vullen thuis met hun gezin een kaartje in dat ze meekrijgen. Daarop schrijven ze wat het voorwerp betekent in hun familie? Zo betrek je direct het hele gezin en andere generaties bij het kunstproject.
Tentoonstelling
Samen met kunstenaars van De Werkelijkheid gaven de kinderen de verhalen vorm. De kinderen maakten theater over hun verhaal, beschilderden glas op basis van hun voorwerp en kalligrafeerden vervolgens de tekst erbij. Daarna organiseerden ze een grote tentoonstelling voor alle ouders en familie waarbij de kinderen zelf de rondleidingen geven.
Geen voorwerp
“Hoe ga je om met kinderen die niets meenemen” vraagt een leerkracht. “Deze kinderen weten vaak wel welk object ze hadden willen meenemen. Als je ernaar vraagt weten kinderen het eigenlijk altijd. We vullen samen een kaartje in en soms maken ze een tekening van het voorwerp. Op basis hiervan kunnen ze alsnog aan het werk en iets maken waar ze trots op zijn.”
Lesbevoegdheid
“Jullie projecten zijn heel groot en veelomvattend, kunnen jullie die in het kader van de werkdrukverlaging ook zonder aanwezige leerkracht geven”, vraagt een ander. “Helaas is dat nu nog niet mogelijk omdat er altijd iemand met lesbevoegdheid in de klas aanwezig moet zijn. Maar we proberen een groep sterke mensen bijeen te krijgen die zelfstandig les kunnen geven. Alleen in het speciaal onderwijs is het voor ons wel belangrijk dat de leerkracht erbij aanwezig is.”
Maatwerk
Nog een vraag: “Hoeveel tijd kost zo’n groot project?”, “We doen het project vier weken lang op een dagdeel van de week.” Of het persé zo’n groot project moet zijn vraagt iemand, want dat moeten ze wel heel veel tijd vrijmaken. Vier weken is een behoorlijke investering. Nee hoor, zegt Senad we kunnen maatwerk leveren per school. We kunnen een project zo groot en zo klein maken als jullie willen en gaan hier graag over in gesprek.
ROSE Stories – boeken met minder zichtbare hoofdpersonen
ROSE Stories/Studio Kablaf maakt theaterproducties, radio, televisie en dappere kinderboeken waarbij ze kiezen voor hoofdpersonen of verhalen die normaal minder zichtbaar zijn. Bekendere boeken zijn Bedtijd voor Rebelse meisjes en Waar is mijn noedelsoep?. De boeken gaan niet over de identiteit van de hoofdpersoon, die is vanzelfsprekend. Maar de culturele referenties in het boek sluiten aan bij de identiteit van de karakters.
Verborgen geschiedenis en cultureel erfgoed zichtbaar maken
De kinderpersonages beleven avonturen waarin hun vaak verborgen geschiedenis en cultureel erfgoed zichtbaar zijn. Het zijn dappere voorlopers en verbinders in de Nederlandse geschiedenis. Onze boeken zeggen oprichter Chafina Bendahman en Willemijn Rinnooy Kan lenen zich goed voor burgerschapslessen. De taal in kinderboeken is perfect om moeilijke onderwerpen bespreekbaar te maken.
Herkenning
Via de lessen en schoolbibliotheken bereikt ROSE Stories ook de kinderen van wie de ouders geen geld hebben om de boeken waar zij zichzelf in herkennen, aan te schaffen. We hebben ouders van migrantengezinnen gevraagd wat ze voor verhalen willen lezen en allemaal zeggen ze dat ze hun eigen geschiedenis willen zien, verhalen die ze nu nergens tegen komen. Terwijl Nederlanders met en zonder migratieachtergrond altijd onderdeel zijn geweest van elkaars geschiedenis.
Thema’s bespreekbaar maken in de klas of in het team
Maar leerkrachten kunnen de thema’s van de boeken ook gebruiken om binnen hun team naar te bespreken wat het schoolstandpunt over een bepaald onderwerp is en waar alle leerkrachten binnen dit onderwerp persoonlijk staan. Het gaat namelijk niet alleen over het materiaal, maar ook over hoe je dit gebruikt. “We zien daar grote verschillen in binnen scholen en vaak zelfs binnen scholen per leerkracht. In plaats van alleen het boek in de klas te gebruiken, is het goed om met het team een taal voor de hele school te ontwikkelen over een moeilijk onderwerp.”
Scholenplanning
Zowel ROSE STORIES als De Werkelijkheid geven aan dat ze graag met meer scholen in contact komen maar moeite hebben de scholen in te komen. De ICC‘ers in de zaal vertellen dat ze in mei bepalen wat ze het aankomende schooljaar gaan doen. Daarna is de planning rond en is er geen ruimte meer om andere projecten aan het schooljaar toe te voegen. Ben Hekkema: “eigenlijk ben je in mei al te laat. Zorg dat je zes maanden eerder kennis maakt en op de radar komt. Geld is vaak niet het grootste struikelblok, maar tijd en menskracht wel.”
Lees hier de presentatie van ROSE Stories/Studio Kablaf
https://www.fawakaondernemersschool.nl/
http://werkelijkheid.com/
http://www.rosestories.nl/
http://www.theblackarchives.nl/index.html – Bekijk hier de presentatie van The Black Archives