Kelly van Kempen is kinderboekenauteur en leesbevorderaar. Op scholen start zij boekenclubs voor leerlingen en is zij literair gespreksleider. Hierdoor raken leerlingen die eerder niet enthousiast waren over lezen alsnog gemotiveerd. Sommigen lezen zelfs voor het eerst in hun leven een heel boek uit. Dat geeft zelfvertrouwen voor nóg een boek – en nog een. Met de uitleg van Kelly, en heel veel toptips, kan iedere school zelf een boekenclub starten met de leerlingen.
Hoe werkt een boekenclub?
Stap 1: Thuis lezen met een lesvraag en post-its
De hele of halve klas leest (thuis) hetzelfde boek. Elke week lezen ze één of twee hoofdstukken. Vooruit lezen mag niet, maar ouders mogen wél voorlezen (of leerlingen aan hun ouders). Bij elk hoofdstuk geef je een lesvraag mee, bijvoorbeeld: Herken je iets uit je eigen leven? of Doet een personage iets wat eigenlijk niet kan? De leerlingen plakken post-its in het boek bij de tekst die past bij de lesvraag.
Stap 2: Een literair gesprek op school
In de les lees je de hoofdstukken nog eens voor. Daarna bespreek je deze op basis van de mening en beleving van de leerlingen, met behulp van de post-its. Kinderen die niet van lezen houden, raken juist gemotiveerd door de gesprekken. Neem als leerkracht de rol van literair gespreksregisseur op je. Wat vinden ze van de keuzes van de hoofdpersoon? Zouden zij het ook zo doen? Zien ze een link met hun eigen leven of met de grotere wereld?
Stap 3: Een verwerkingsopdracht
Aan het einde van het boek maken de leerlingen een verwerkingsopdracht zodat ze nog een keer met het verhaal bezig zijn. Ze schrijven bijvoorbeeld een recensie, tekenen de reis van de hoofdpersoon op een kaart of kijken de film en zoeken de verschillen. Ook leuk: laat ze het boek dichtlaten bij de laatste twee hoofdstukken en hun eigen einde schrijven. Er wordt gestemd op het tofste einde, en natuurlijk lezen ze daarna door om te zien of iemand het echte einde heeft geraden.
Wat leren leerlingen in een boekenclub?
Boekenclubs gaan niet over grammatica, spelling, woordenschat of technisch lezen. Het draait niet om goed of fout, of of ze het boek precies hebben begrepen. Een boekenclub gaat over het leven zelf en bevordert de sociaal-emotionele ontwikkeling. Leerlingen leren:
- dat ze ergens een mening over mogen hebben;
- kritisch denken;
- empathie en begrip voor anderen;
- zichzelf, de anderen in de klas en de wereld beter kennen;
- spreekvaardigheid;
- zelfvertrouwen in lezen;
- hun concentratievermogen trainen.
Vakoverstijgend met burgerschap
Waarom doen personages wat ze doen? Leerlingen leggen verbanden met hun eigen leven en ervaringen en de wereld om hen heen. Hierdoor leren ze elkaars perspectieven kennen en raken ze maatschappelijk betrokken.
Mag je een bank beroven om een dier van uitsterven te redden (Hoe beroof je een bank? – Pim Lammers)? Is het eerlijk dat het volk wordt onderdrukt door machthebbers (De Hongerspelen – Suzanne Collins)? Zo sluit de boekenclub aan bij veel kerndoelen van burgerschap.
17 toptips voor een boekenclub
- Zoek boeken die aansluiten bij de belevingswereld van leerlingen.
- Lees het boek eerst zelf zodat je de juiste vragen kunt stellen en de juiste voorkennis hebt.
- Bevat het boek onbekende werelden? Leg die dan uit of toon ze in filmpjes. Overdrijf hoe je het boek introduceert. Hoe werkt bijvoorbeeld een hardloopwedstrijd of het Amerikaanse schoolsysteem? Wat is een retraite, of kraken? Welke mythologische goden zijn er? Wat hebben leerlingen nodig om in een boek te komen en geboeid te blijven?
- Oefen hoe je over boeken praat in de klas of in kleine groepjes. Dat lukt niet meteen. Denk hardop voor: “Nou, ik vind het heel raar dat de hoofdpersoon dit zo doet. Ik zou dit of dat hebben gedaan.”
- Houd een plotlijn bij en houd die zichtbaar tijdens de les. Dit is zeker in het begin nodig omdat de leerlingen nog niet gewend zijn hoofd- en bijzaken van elkaar te onderscheiden.
- Deel wat je opvalt tijdens het voorlezen. Bijvoorbeeld: “Hé, is er nu iemand anders aan het woord? Wie zou dat zijn?”
- Kies boeken met cliffhangers – wat gebeurt er volgende week? Varieer: kies boeken met humor, serieuze verhalen, fantasy, griezelverhalen enzovoort, zodat je met leerlingen kunt praten over wat ze wel en niet leuk vinden.
- Vind aanvullende rijke teksten bij de boeken.
- Maak zichtbaar wat er gelezen wordt. Gaat de hoofdpersoon op reis? Maak een kaart en stippel de route uit. Dat geeft houvast én maakt het leuker.
- Zoek jeugdliteratuur die aansluit bij schoolthema’s. Gaat het over de Tweede Wereldoorlog? Lees dan een jeugdboek over dat onderwerp.
- In de onderbouw kun je een boekenclub-light doen met prentenboeken. Zo wennen jonge kinderen aan het vormen van een mening over een boek.
- Wees enthousiast over boeken; alleen zo worden kinderen ook enthousiast.
- Lees zelf veel jeugdboeken zodat je leerlingen tips kunt geven die bij hen passen.
- Hou je zelf niet van lezen? Ga op ontdekkingsreis om te ontdekken welke boeken jou aanspreken.
- Start een jeugdboekenclub voor leerkrachten. Bedenk samen verwerkingsopdrachten om boeken tot leven te brengen.
- Neem leerlingen mee naar de bibliotheek, laat zien hoe die werkt en organiseer een boekenspeurtocht. Zo ontdekken ze hoeveel verschillende soorten boeken er zijn – bijvoorbeeld over Minecraft of dierenweetjes.
- De belangrijkste tip: Hou vol! In het begin hebben leerlingen veel houvast nodig bij de plotlijn en de voorkennis, maar naarmate ze meer ervaring krijgen, gaat het makkelijker en worden ze enthousiaster.